Borçlunun Miras Payının Haczi ve Satışı

Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şüyu) Davası:

Paydaşlığın (ortaklığın) giderilmesi davaları paylı veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz mallarda paydaşlar (ortaklar) arasında mevcut birlikte mülkiyet ilişkisini sona erdirip ferdi mülkiyete geçmeyi sağlayan, yenilik doğuran bir davadır.

Bu yazımızda genel olarak ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davasından ziyade borçlunun miras payının İcra İflas Kanunun 94. maddesi kapsamında haczi ve 121. Maddesi uyarınca satışına ilişkin bilgilere yer verilecektir.

Haciz, kural olarak kesinleşmiş bir icra takibinin konusu olan belli bir para alacağının ödenmesini sağlamak için bu yolda talepte bulunan alacaklı lehine, söz konusu alacağı karşılayacak miktar ve değerdeki borçluya ait mal ve haklara icra dairesi tarafından hukuken el konulmasıdır. Alacaklı, borçlunun taşınır ve taşınmaz mallarını ve üçüncü kişilerdeki haklarını haczedebilir. Dolayısıyla borçlunun elbirliği mülkiyetine konu miras payı da kesinleşmiş bir icra takibi neticesinde yapılacak cebri icra işlemleri ile alacaklı tarafından haczedilebilecektir.

Elbirliği mülkiyetine tabi miras payının haczedilmesine ilişkin esaslar İcra ve İflas Kanunun 94. Maddesinde düzenlenmiştir. Elbirliği mülkiyetine tabi miras ortaklığında mirasçıların belirlenmiş bir payı bulunmamakta olup ortakların hakları miras ortaklığının tamamına yaygın biçimdedir. Bu durumda elbirliği mülkiyeti sonlandırılmadığı müddetçe mirasçıların ortaklığa tabi hakları üzerinde tasarrufta bulunma yetkisi bulunmamaktadır. Bu durum borçlu mirasçının alacaklısı için de geçerlidir. Bu nedenle borçlunun mirasçı olması halinde alacaklının alacağının tahsilini teminen borçlunun miras payı hakkında haciz talep etmesi ve ortaklığın giderilmesi davası açması gerekmektedir.

Borçlunun Miras Payının Haczi

Uygulamada pek çok zaman adına kayıtlı borca yeter taşınır ya da taşınmaz mal bulunmayan borçludan alacaklının alacağını tahsil edebilmesi için en sık başvurulan ve sonuç verebilen yollardan birisi borçlunun miras payının haczi müessesesidir.

-Alacaklının borçluya ait miras payını haczedebilmesi için her şeyden önce borçlu hakkında bir icra takibi başlatmış olması ve borçlu mirasçıya gönderilen ödeme emri neticesinde takibin kesinleşmiş olması gerekmektedir.

-Takibin kesinleşmesi ile alacaklı şayet biliyorsa borçluya miras bırakan kimsenin icra dosyasına muris olarak kaydedilmesi için icra dairesinden talepte bulunmalıdır. Alacaklı tarafından miras bırakan kimse bilinmiyor ise yine icra dairesinden talepte bulunarak, borçluya ait nüfus kaydının dosyaya kazandırılması ve bunun akabinde miras bırakanın tespit edilip ilgili müteveffanın dosyaya muris olarak kaydedilmesi istenecektir.

-Miras bırakanın dosyaya muris olarak eklenmesinin akabinde veraset ilamının bulunup bulunmadığı önem arz etmektedir. Zira veraset ilamının bulunmaması halinde haciz gerçekleştirilecek miras pay oranı belli olmayacaktır. Bu durumda veraset ilamının edinilebilmesi için iki yol bulunmaktadır. İlkinde icra daireleri tarafından ilgili veraset ilamının tespiti için UYAP üzerinden herhangi bir mahkemede alınmış bir veraset ilamının olup olmadığı araştırılarak dosya içine alınabilmektedir. (Bazı icra daireleri Sulh Hukuk Mahkemelerinin iş yükünü azaltmak için özellikle bu yolu tercih etmektedir.) Böyle bir veraset ilamının olmaması halinde ise alacaklının icra müdürlüğüne başvuruda bulunarak veraset ilamı (mirasçılık belgesi) almak için yetki talebinde bulunması gerekir. Yetki talebi, hakkında karar verilmek üzere icra müdürlüğünce icra mahkemesine bildirilir. İcra mahkemesince veraset ilamına dair yetki belgesi talebinin kabul edilmesi halinde alacaklı bu yetki belgesi ile noterliklerden veya sulh hukuk mahkemelerinden veraset ilamını çıkartabilecektir.

-İlgili veraset ilamının dosyaya kazandırılmasının akabinde alacaklı icra dairesine başvurarak borçlunun miras payının haczedilmesi için icra dairesinden talepte bulunmalıdır. İcra dairesince borçlunun miras hissesi hakkında İcra İflas Kanunu 94. Madde uyarınca haciz işlenecek ve bu işlem diğer ilgililere tebliğ edilecektir. Bu haciz bitabii intikal edecek miras malında borçlunun miras payı oranında gerçekleştirilecektir.

Haciz Akabinde Satış İşlemleri Aşaması ve İcrası

-Yukarıda borçlunun miras payının haczi sürecine yer vermiştik. Borçlunun miras payının haczi akabinde alacaklının taşınırlar için haciz şerhinin işlenmesinden itibaren 6 ay taşınmazlar için ise 1 yıl olan satış isteme süresi içerisinde ilgili malın satışını talep etmesi gerekmektedir. Aksi durumda haciz düşecek ve haciz işlemlerinin tekrardan yapılması gerekecek olup; bu durum alacaklının haciz sonrası sıra cetvelinde sıra kaybına uğraması ve alacağına kavuşamaması riskini taşımaktadır. Bu nedenle satış isteme süresine dikkat edilmesi gerekmektedir.

-Bu aşamada icra dairesinden İİK m. 121 uyarınca miras payının satışı, satışının nasıl olacağının İcra Mahkemesi’ne sorulması ve açılacak izale-i şüyu ya da iştirak halindeki mülkiyetin müşterek mülkiyete dönüşmesi davasına esas olmak üzere yetki belgesinin verilmesini talep etmek gerekir.

-Bu talep üzerine icra müdürlüğü satışın ne şekilde yapılacağını İİK m. 121 uyarınca icra mahkemesinden sorar. Miras payı üzerinde elbirliği mülkiyeti bulunması halinde icra mahkemesince alacaklıya ortaklığın giderilmesi davası açması için yetki belgesi verilecektir. Alacaklının icra mahkemesinden almış olduğu yetki belgesi ile ortaklığın giderilmesi davası açılabilecektir.

-Ortaklığın giderilmesi davası sonucunda taşınmaz üzerindeki ortaklığın aynen taksim yoluyla giderilmesi veya ortaklığın satış yoluyla giderilmesine karar verilecektir. Aynen taksim yoluyla ortaklığın giderilmesi halinde elbirliği mülkiyeti hali son bulacağı için alacaklı bu kez borçlunun payına düşen taşınmazın satışını isteyecektir. Şayet sulh hukuk mahkemesince ortaklığın satış yoluyla giderilmesine karar verilmiş ise alacaklı borçlunun payına düşen satış bedeli üzerinden alacağını tahsil edecektir. Satış sonunda borçlunun payına düşen miktar üzerinden borca yetecek kadarı icra dosyasına yatırılacak olup, miktar fazlalığı halinde bu miktar borçluya verilecektir.

Alacaklı Tarafından Açılacak Ortaklığın Giderilmesi Davasında Görevli Mahkeme, Yetkili Mahkeme ve Taraflar

Alacaklı tarafından ikame edilecek davada görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesi olacaktır. Yetkili Mahkeme ise davaya konu mal varlığının taşınmaz olması halinde taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi olacaktır. Bu yetki kesin yetkidir. İlgili davada alacaklı davacı, ilgili malın hissedarları olan tüm mirasçılar ise davalı olacaktır.

Anahtar Kelimeler : miras payının haczi, miras kalan taşınmazın haczi, İİK 121, ortaklığın giderilmesi, izale-i şüyu